مسجد آيت الله ابوالبرکات                                                                                نويسنده ناصر  

سده با ميراث هاي بازمانده از 5 هزار  سال  تاريخ  يکي از  مهم ترين و جالب ترين مناطق براي جهانگردان بوده و با  جاذبه  هاي  بي  شمار فرهنگي خود چون يادگارهاي گران  بهاي  باستاني  و  تاريخي  با  معماري  ويژه  و  سنتي مراکز ديني و اماکن مذهبي و فرهنگ سنتي و ...
قبور باستاني ميتواند  دنياي تازه اي را به چهانگردان و زبان شناسان و باستان شناسان تشنه فرهنگ و تمدن بگشايد.  بناي تاريخي مسجد ابوالبر کات واقع در دوشنبه بازار فروشان سده از مساجد هاي قاجاري است ورودي مسجد به وطر کلي تخريب و باز سازي شده است. مشخصات بنا در گزارش مفصل سازمان ميراث فرهنگي چنين امده است. فضاهاي اين مسجد در چهار جبهه حياط مربع شکل کوچک آن جاي گرفته اند و داراي دو ايوان در دو ضلع شرق و غرب مي باشد. از ايوان غربي به فضاي پشت آن گنبد خانه راه مي يابيم. جبهه اي غربي داراي نمايي با قوسه اي جناقي است که در قسمت پشت تزئينات آجرکاري به صورت راسته و خفته مي باشد. تزئينات کاشي کاري به کار رفته در آن به صورت کاشي در نماي جزرها ، و همچنين به خط بنايي در قمست پشت بغلهاي دو طرف ايوان نام انبيا (يا محمد ، يا علي) زينت بخش نماي ايوان غربي مي باشد. محراب اين مسجد داراي کاربندي و رسمي بندي گچي مي باشد. پوشش به صورت نيم طاق و فضاي داخل گنبد از چوب با قوسهاي جناقي به صورت مشبک که جزرهاي نما فاقد تزئينات است و در قسمت فوقاني قوس ، سه کلمه به نامهاي ا... ، محمد و علي با کاشي صابونکي به رنگهاي آبي لاجوردي فيروزه اي و سفيد بر زمينه آجر تزئين شده است. فضاي داخل ايوان با طاق و چشمه پوشش شده است. شبستان در ضلع شمالي قرار گرفته و از سطح حياط حدود يک متر پايين قرار گرفته است. فضاي ان مربع شکل است و سقف آن به صورت طاق و چشمه اي بر روي ستونهاي سنگي با مقطع مربع گوشه يخ استوار گشته است  ورودي آن داراي قوسهاي جناقي است. حجره هايي که در ضلع جنوبي قرار گرفته داراي پوشش گنبدي و نماهايي با قوس جناقي است با توجه به شواهد آثار جبهه غربي از الحاقات مسجد به شما مي رود. دسترسي به حوضخانه ، وضوخانه و سروسيهاي بهداشتي از طريق ايوان شرقي و شبستان ميسر مي شود و سقف حوضخانه به صورت طاق و چشمه مي باشد. ورودي مسجد داراي سردر کاشي کاري با نقوش اسليمي خطايي مي باشد که در دو طرف آن طاق نماهايي با قوس جناقي قرار گرفته و درون آن با کاشي اسليمي ، خطايي تزئين شده است. پس از سردر ، وارد فضايي چهار گوش با پوشش طاق باريکه شده  و از ضلع شرقي آن دسترسي به مقبره آقاي سيد محمد ابوالبرکات ميسر مي شود و پوشش ان گنبدي مي باشد و سرانجام فضاي ورودي به ضلع جنوبي صحن مسجد ختم مي شود که نسبت به سطح حياط دو پله قرار گرفته است.

زير گنبد خانه اصلي واقع در ضلع غربي مسجد محرابي است با تزئين مقرنس کاري در پشت گچي و در پايين آن کتينه اي وجود دارد از سنگ رخام ، که بر روي آن اين عبارت حک شده است :
" وقف زين العابدين خلف مرحوم علي سنه 1300" و اين نشان مي دهد که مسجد ابوالبر کات از مسجد جامع فروشان قديمي تر است و مربوط به اواسط سلطنت ناصر الدن شاه مي باشد. شبستان مسمجد فضايي است با 20 طاق جنوبي که بر 11 عدد ستون سنگي به بلنداي 2 متر استوار گشته است و نسبت به صحن در ارتفاع کمتري قرار دارد. نور مساجد در روز همچون ديگر مسجد قديي با سنگهاي صيقلي مرمر سبز که بر روي روزنه هاي راس هر طاق جنوبي قرارگرفته تامين مي شده است. وجه تسميه ابوالبرکات بنام ابوالبرکات به دليل امام جماعت آن بحرالعلوم سيد ابوالبرکات فروشاني است که اکنون با فرزند خود "سيد صدرالدين ابوالبرکات ديباجي فروشاني" در آرامگاهي در کنار مسجد مدفون مي باشد. سال وفات صدرالدين 1314 (ه.ش) است که بر روي سنگ فراروي حک گرديده است.
کف گنبدخانه در قديم از حصير و بوريا بوده است که در باز سازيهاي بعدي در زير مصالح جديد ساختماني مدفون شده است. دور تا دور گنبد خانه نيز کانال براي کشدين رطوبت پي هاي ساختمان وجود دارد.
قسمت سوم طاق سقاخانه است که به شکل گنبدي است از جنس برنج مزين به نقشهاي اسليمي و خطوط تزئيني و شمايل فلزي بسيار زيبا. در شبستان مسجد ، اثر هنري بسيار نفيس و ارزشمند نگاهداري مي شود. در اين باره که اين اثر نفيس کار توام هنرمند است چيزي نمي دانيم. اما نقش هاي شمايي آن و بررسي آن بي شک برگي مهم در آثار نقاشي دوره قاجاري خواهد بود.
مسعود شيرجه