وب‌ تخصصی شهرستان خمینی شهر (سده) - سدژ

گويش ولاتي يا بوروبشه اي,بازمانده اصل و يا دگرگون و ساينده شده گويش هاي باستاني و ميانه مي باشد.اين گويش براي دريافت و پژوهش زبان هاي كهن و سنسكريت,داراي اهميت شايان است.گروهي از نويسندگان
اسلامي زبان و نام پهلوي را منسوب به پهله دانسته اند كه آن نام پنج شهرستان آذربايجان,همدان,ماه نهاوند,ري و پهله بوده و نيز گفته اند كه پهلوي زباني بوده كه شاهان ساساني در مجالس خود بدان سخن مي گفته اند.به اين ترتيب پهله نيمه غربي ايران را در بر مي گيرد.در حال حاضر در سده بزرگاني مثل مرشد عباس گزي,واعظ شهير مرحوم حجه الاسلام صهري,احمد رضا غفور زاده,مهندس سعيد بيابانكي,اصغر حاج حيدري,آثاري با لهجه ورنوسفادراني,گويشي كه از زبان پهلوي (فارسي باستان) منشعب شده و در تمام زبان هاي زنده دنيا ريشه دارد و حتي در بعضي از شهرهاي ديگر  هم با آن تكلم مي كنند,سروده اند.گويش ولاتي جزو گويش هاي مركزي ايران محسوب مي شود.اين گويش با گويش خورزوقي,كوهپايه اي,جرقويه اي,شباهت بيشتري داشته و در دسته زبان هاي ايراني جنوبي و جنوب غربي قرار دارد.اين گويش دقيقا همانند گويش يهوديان اصفهان است كه در محله جوباره اصفهان ساكنند.از طرف ديگر گويش هاي گزي,كفراني,ورزنه اي نيز قرابت هاي بسيار نزديكي با گويش اهالي محله باولگان سده دارند,هرچند تفاوت هاي آوايي در كلمات و تصريف افعال در گويش هاي مذكور با گويش ولاتي در آن محسوس است.شباهت كامل گويش ولاتي با كليمي اين نظريه را مطرح مي كند كه احتمالا از يهوديه به سمت باولگان در قديم صورت گرفته است.شباهت بسيار زياد گويش ولاتي با اهالي گركويه نيز قابل تامل مي باشد.گويش ولاتي همچون گويش گركويه داراي ساختاري همانند فارسي است.

مثل MOON>>>من-TO>>>تو-OON>>>او-AMA>>>ما-SEMA>>>شما-OONA>>>ايشان.
در پايان به تعدادي از واژگان اين گويش به عنوان نمونه اشاره مي كنيم:
ONGORسنگ-MEREشوهر-TUREشغال-KOJIدكمه-ARUNآسيابان-PEREپريروز-MELIگربه-KUWEسگ-KIYEخانه-DUNDEزنبور-ZARزنبور قرمز-JENزن(ژن)-LOوردنه-BENEدرخت-XASTEسرد-BERAبرادر-PUWOپدر-MAمادر-OZUNزبان-TELدل-DEMصورت-AUNدهان-ALOWLATبرادر زن